به گزارش
چهاربهاران، سرزمین ما، همانند پازلی است که اگر قسمتی از آن برداشته شود، هیچ گاه کامل نخواهد بود. هر کدام ازین تکه ها به تنهایی دارای فرهنگ، هنر، آداب و رسوم ویژه خود هستند و همنشینی همه ی تکه ها، سرزمین نامور و بلند آوازه ایران را می سازند. اما گاهی برخی از تکه های این پازل مورد کم لطفی ما قرار می گیرند و کمتر به آنها پرداخته می شود.
بلوچ ها از اقوام اصیل و شناحته شده ایرانی هستند که در ایران، افغانستان، پاکستان زندگی می کنند و درایران بیشترین جمعیت استان سیستان و بلوچستان را تشکیل می دهند.
بلوچستان به سبب موقعیت جغرافیایی و سیاستهای غلط چند صده گذشته همواره در محرومیت بسر برده ولی علی رغم آن بلوچها انسانهایی مهمان نواز، راستگو، ناموس پرست، دلیر و شجاع، سخت‌کوش و جنگجو هستند.
خانواده بلوچ از معدود خانواده های ایرانی است که توانسته سنت گذشته خودرا تا حدود زیادی حفظ کنند و پایبندی بسیار زیاد به اعتقادات مذهبی و دینی و تشریفات خاص مذهبی، شرایطی خاص به زندگی خانواده بلوچ داده است.
در چند دهه اخیر چالشهایی فراروی خانواده بلوچ قرار گرفته است، دخترانی که سالیان سال از معضل بی سوادی رنج می بردند حالا راهی کلاسهای درس و دانشگاه شده و راه کسب علم و دانش را با جدیت طی می کنند.
زنان بلوچ با تحصیلات دانشگاهی در مشاغل مختلف فعالیت دارند و از ارکان مهم تصمیم‌گیری در زندگی خانوادگی بعنوان شریک زندگی با همسران خود هستند.
چندهمسری مردان که بشدت در بین مردم بلوچ رواج داشته است، امروزه تحت تاثیر فرهنگ مدرنیزه شده بسرعت در حال افول است. فرهنگ بالای زنان بلوچ شرایط چند همسری را برای شوهران تا حدودی از بین برده است.ولی علی رغم آن باز هم زنان بلوچ همواره در زندگی همگام و همدوش با مردان برای بهتر زیستن از هیچ تلاش و کوششی فروگذار نبوده و در این راه به سخت کوشی و جد و جهد مشهور هستند.
از قدیم ازدواج های فامیلی ودرون گروهی بشدت در بافت سنتی بلوچستان رواج داشته و این سنت در اکثر نقاط بلوچستان هنوز ادامه دارد ولی میتوان گفت مردم بلوچستان امروز به رغم حفظ بسیاری از سنتهای خود که یادگار اجداد آنهاست، تحت تاثیر مظاهر مدرنیسم نیز قرار گرفته‌اند.
می توان گفت یکی از مهمترین و قابل توجه ترین خصوصیات فرهنگ بلوچ در سنت حسنه ازدواج است که به نام نکاح رواج دارد در فرهنگ بلوچ سفره عقد و جهیزیه وجود ندارد. بلوچ ها مراسم عقد را معمولا در مسجد برگزار می کنند و در حال حاضر نیز این مراسم همچنان ممکن است در مسجد و بدون هیچ تشریفاتی به جاآورده شود وابن مهم خود راه را برای ازدواج آسان می کند.
نگاهی به مراسم ازدواج در میان اقوام بلوچ
ازدواج و جشن ها و مراسم وابسته به آن مهمترین مراسم بلوچستان است.بلوچ ها به ازدواج بسیار بها می دهند چرا که تحکیم کننده روابط طایفه ای و خویشاوندی است.
سن ازدواج برای پسران بلوچ حدود ۱۵تا ۱۸ سالگی و برای دخترانشان ۱۳ تا ۱۴ سالگی است.
بلوچ ها معمولا فصل بهار (بهارگاه)را برای ازدواج انتخاب می کنند البته از بهار تا زمان رسیدن خرما یعنی تا ماه شهریور عروسی ها در بلوچستان برگزار می شود.
مراحل عروسی
مراسم جار
هرگاه پسری از خانواده اجازه ازدواج را می گیرد با چندتن از دوستان خود به سراغ اقوام خود می رود و به آنها این پیغام را می دهدو آنها نیز در این شادی با داماد شریک می شوند و او را از لحاظ مالی حمایت می کنند. و هدیه ای مثل پول نقد، طلا، ، گوسفند، شتر، گندم، برنج، آرد و روغن یا … عطا می کند. بعد به جار رفتن، قاضی امادگی داماد را برای مراسم عروسی به خانواده دختر اعلام می کند.
پاگدران
هنگامی که خانواده عروس داماد را پذیرفتن، داماد به همراه خانواده خود به خانه عروس می روند تا به نوعی داماد را با خانواده عروس خودمانی کنند. به این مراسم پاگدران کردن یا خودمانی کردن می گویند.
داماد را پیش هوسوگ(مادر زن بردن )
از بعد مراسم پاگدران، داماد خودش به تنهایی به خانه عروس رفت و امد می کند و در کارهای منزل به پدر عروس کمک می کند.
بر اساس رسم بلوچ ها، مراسم جشن عروسی ۸ مرحله دارد.
۱)“گِندونِن”
«گِند» در بلوچی به معنای دید و«نِن» نیز به معنای نشستن است.مراسمی را که بزرگان خانواده پسر به خانه دختر رفته و موضوع خواستگاری را بیان می کنند. در مراسم گندونن، خانواده داماد حلقه انگشتر ، ساعت و طلا را به عنوان نشان به خانواده عروس می دهند که به آن “حلقه کنان” می گویند.
۲) “هِبَرجنی”
همان بله برون است که در آن خانواده دختر جواب مثبت می دهند و برنامه ریزی های بعدی در این مراسم انجام می شود.
3)“بربند مال”
مراسمی است که اقوام درجه یک طرفین دعوت میشوندو درآن به تعیین مهریه می پردازند. معمولا مهریه پول نقد در نظر گرفته می شود.
۴) “جُل بندی”
جل پارچه ای دستبافت که با سوزن دوزی و آینه تزیئن می شود. معمولا عروسی هفت شبانه روز طول می کشد و روز اول مخصوص جل بندی است. این مراسم با حضور اقوام درجه یک عروس و داماد و قربانی گوسفندی انجام می شود. همچنین مکانی را برای عروس جل بندی می کنند تا روز یکجایی عروس در آن محل می مانند. اهالی براین باورند که با این حائل عروس از جادو و نظر دور می ماند.
۵) “حِنا دوزوکی”
از مراسم فرعی عروسی است و به این صورت که خانواده های طرفین بر سر عروس و داماد حنا می گذارند. گویا این مراسم به صورت دزدکی برگزار می شود. فردای حنا دوزوکی اقوام و وابستگان برای مراسم عروسی دعوت می شوند.
۶) “حِنا راستکی”
مراسم حنابندان است که عروس و داماد در خانه خود به صورت جداگانه مراسم را برگزار می کنند و حنا توسط اقوام بر دست آنها گذاشته می شود. از اقوام نیز پذیرایی می کنند. شب حنابندان را تا صبح بیدارند و شادی می کنند.
۷) “سرآپی”
برای عروسی ، داماد را به قنات و رودخانه جاری می برند و خانواده داماد در آنجا اورا استحمام می کنند و تمام مسیر تا رودخانه را شعر می خوانند و پایکوبی می کنند.
“مشاطه“
در آن طرف خانواده عروس او را برای عروسی آماده می کنندو عروس را آرایش می کنند. مشاطه گر بعد از اتمام کار هدیه ای دریافت می کند و حجاب چهره عروس برمیدارد و دوره جل بندی عروس به پایان می رسد.
۸)“شب یکجایی”
خطبه ازدواج خوانده می شود، و عروس و داماد در خانه پدرزن برای ۴ روز زندگی می کنند بعد به خانه پدر داماد می روند و در آنجا جشن و مهمانی برگزار میشود و زندگی مشترک خود را آغاز می کنند.
