به گزارش
چهاربهاران به نقل از مهر، شهادت امام حسین (ع) و یاران با وفایشان از تکان‌دهنده‌ترین رخدادهای تاریخ بشر است، حادثه‌ای که آگاهی، بینش و معرفت را برای همه بشریت در طول تاریخ به همراه آورد و موجب خردورزی و تجدید نظر جامعه اسلامی با زمامدارانشان شد و نقشه راهی برای تمام آزادگان جهان برای مقابله با ظلم و جور در طول تاریخ شد.
بر اساس اقوال مختلف اولین قیام مردمی بعد از شهادت امام حسین (ع) به خونخواهی شهیدان کربلا در سال ۶۵ هجری توسط توابین از کوفه آغاز شد و سپس در سال ۶۶ هجری مختار ثقفی در کوفه قیام کرد و حال آنکه قیام‌های مهم دیگری قبل از آن دو واقعه در تاریخ ذکر شده و اسناد مهمی در تأیید آن آمده است که کمتر به آن پرداخته شده است که نخستین مورد آن قیام مردم سیستان به خونخواهی سید و سالار شهیدان بود.
ارادت قلبی مردم سیستان به اهل بیت (ع) در طول تاریخ
در تاریخ از مردم سیستان به انسان‌هایی دلیر، شجاع، مؤمن، حق طلب و مستقل یاد شده است که همواره مردمی مؤمن و دارای بصیرت بودند. بسیاری از شواهد بیانگر این واقعیت مهم است که در عصر حکومت بنی‌امیه، مردم سیستان ارادت و محبت زیادی به اهل‌بیت (ع) داشته‌اند، در این میان عوامل مهمی در این نوع نگرش قابل بیان است که در این مقال نمی‌گنجد اما آنچه مهم و ارزشمند است این است که این ارادت قلبی و خاضعانه به امیرالمؤمنین (ع) و فرزندان ایشان بدون حضور اهل‌بیت و امامان معصوم در این منطقه بوده و شگرف‌تر اینکه با تسلط همه جانبه حکومت بنی‌امیه بر منطقه سیستان این ارادت در قلب‌های مردمان این سرزمین جای گرفته است.
یکی از فضائل و افتخارات مهم مردم سیستان این است که در مقابل سب و لعن امیرالمؤمنین (ع) قیام و مخالفت می‌کنند و این در دوران بزرگترین خلیفه اموی یعنی معاویه ابن ابی سفیان است که در اسناد بسیار محکم نه تنها اسناد و تاریخ‌های سیاسی بلکه کتب جغرافیایی نیز به آن اشاره کرده است. پایداری و پافشاری مردم سیستان در راه ولایت امیرالمؤمنین (ع) آن قدر محکم و پابرجاست که حاکم اموی را به جنگ تهدید می‌کنند اما نمونه آشکار این همدلی در قیام مردمان این سرزمین به خونخواهی امام حسین (ع) در واقعه کربلا است و این دلدادگی در پیشی گرفتن مردمان سیستان در دفاع از سیدالشهدا (ع) افتخاری بزرگ است که نصیب این سرزمین شده است.
ایرانی‌ها نخستین خونخواهان امام حسین (ع) بودند
اصغر منتظر القائم، استاد تمام تاریخ اسلام دانشگاه اصفهان در گفت و گو با
خبرنگار مهر، اظهار داشت: منطقه سیستان قبل از اسلام به دلیل اینکه یکی از راه‌های عبور و مرور کاروان‌های تجاری و نظامی و رفت آمد به سرزمین‌های شبه‌قاره هند بود اهمیت داشته است.
وی افزود: بعد از اسلام هم به همین جهت دارای اهمیت بود و در واقع دروازه ورود به هند از طرف جنوب ایران بود لذا در تاریخ ایران پیش از اسلام و بعد از اسلام از اهمیت خاصی برخوردار بوده است.
رئیس دانشکده ادبیات دانشگاه اصفهان با اشاره به اینکه بعد از اسلام نیز سیستان دارای اهمیت جغرافیایی، سیاسی و استراتژیک بوده است، ادامه داد: مردم این سرزمین خیلی زود اسلام آوردند و اسلام به این منطقه به‌صورت صلح آمیز و همراه با دوستی اهل‌بیت (ع) وارد شد.
وی گفت: یکی از فضائل و افتخارات مردم این منطقه این است که در مقابل سب و لعن امیرالمؤمنین (ع) قیام و مخالفت می‌کنند و این در دوران بزرگترین خلیفه اموی یعنی معاویه انجام می‌شود و این موضوع نشان دهنده اعتقاد راسخ مردم این منطقه به دوستی اهل‌بیت (ع) است.
مدیر مسئول فصل‌نامه پژوهش‌های تاریخی دانشگاه اصفهان تصریح کرد: این دوستی اهل‌بیت ادامه پیدا می‌کند تا مردم سیستان در اعتراض به شهادت امام حسین (ع) در صحرای کربلا قیام می‌کنند.
وی با اشاره به اینکه قیام امام حسین (ع) و شهادت آن حضرت در ایران خیلی اثر گذاشت، افزود: ایرانی‌ها اولین قومی هستند که عکس‌العمل از خود نشان دادند و در قیام مختار که به انتقام امام حسین (ع) صورت گرفت همراهی کردند اما قبل از اینها ما شاهد قیام فراگیر مردم سیستان علیه بنی امیه هستیم و این مطلب در کتاب تاریخ سیستان به روشنی آمده است.
یکی از فضائل و افتخارات مردم منطقه سیستان این است که در مقابل سب و لعن امیرالمؤمنین (ع) قیام و مخالفت می‌کنند
منتظر القائم با اشاره به اینکه یکی از فضائل و افتخارات مردم این منطقه این است که در مقابل سب و لعن امیرالمؤمنین (ع) قیام و مخالفت می‌کنند، افزود: این در دوران بزرگترین خلیفه اموی یعنی معاویه ابن ابی سفیان است و همان‌گونه که اسناد بسیار محکم نه اسناد تاریخ‌های سیاسی بلکه کتب جغرافیایی برای ما این گزارش را تایید کرده‌اند.
وی ادامه داد: در این خصوص هم قزوینی در کتاب «آثار البلاد قزوینی» و هم یاقوت حموی در کتاب «معجم البلدان» خودش به این مطلب اشاره کرده است که مردمان سیستان در مقابل فرمانداران اموی که در خطبه می‌خواستند سب و لعن امیرالمؤمنین (ع) بکنند ایستادگی کردند و این در حالی است که یاقوت حموی و قزوینی هر دو جغرافی دان هستند که این نشانه از این است که اینها اعتقاد راسخ به دوستی اهل‌بیت (ع) داشتند.
این استاد تاریخ گفت: موضوع قیام مردم سیستان به روشنی در کتاب «تاریخ سیستان» آمده است اما امروزه مطالعات جدید تاریخی سمت تاریخ اجتماعی و خصوصاً تاریخ محلی رفته است و به تواریخ محلی خیلی اعتبار می‌دهند و یکی از اسناد و مدارک معتبر همین تاریخ‌هایی هستند که به یک منطقه جغرافیایی تعلق دارند و تاریخ اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را در قالب مسائل مربوط به یک شهر به ما انتقال داده‌اند.
وی تصریح کرد: دانشمندانی بوده‌اند که من باب حب الوطن و اینکه نقش شهر خودشان را در تاریخ مشخص کنند کتاب‌هایی دربارهٔ شهرهای خودشان نوشته‌اند که در تاریخ اسلام از قرن اول هجری ما راجع به اخبار مکه و تاریخ مکه و تاریخ مدینه، تاریخ کوفه، تاریخ بصره، تاریخ اصفهان، تاریخ قم، تاریخ نیشابور و تاریخ منطقه بیهق داریم و سیستان هم یک تاریخی داشته است.
کتاب تاریخ سیستان منبع معتبری است
رئیس دانشکده ادبیات دانشگاه اصفهان گفت: کتاب تاریخ سیستان کتاب معتبری بوده و قرن به قرن همین‌طور از صدر اسلام تاریخ این منطقه در آن نوشته‌شده است، بیان فتوحات مسلمین در این منطقه و تاریخ سیاسی این منطقه و تاریخ اقتصادی و اجتماعی آن در این کتاب نوشته شده است.
وی افزود: این کتاب به زبان فارسی نوشته‌شده و داستان‌ها و شرح احوالی که در این کتاب آمده معتبر است و یک دانشمند این مطالب را نوشته و بعداً دانشمندان دیگران مطالب را ادامه داده‌اند لذا تاریخ سیستان که تا سال ۴۴۸ نیمهٔ قرن پنجم و بعداً تا قرن هشتم هم ادامه پیدا کرده است در این کتاب آمده است.
مدیر مسئول فصل‌نامه پژوهش‌های تاریخی دانشگاه اصفهان ادامه داد: این کتاب تکمله ای هم داشته که ملک‌الشعرای بهار آن را تصحیح کرده که اهمیت آن را هم برای ادبیات فارسی و هم برای تاریخ، فرهنگ و هویت ما ایرانی‌ها می‌رساند.
وی تصریح کرد: ما شاهدیم که بعداً در میان اصحاب ائمه (ع) از زمان امام سجاد (ع) تا امام یازدهم چندین نفر از اصحاب و یارانشان با پسوند سجستانی وجود دارد که این نشان از حب و دوستی مردم سیستان نسبت به اهل‌بیت (ع) دارد و این اهمیت مردم سیستان را در حمایت از اهل‌بیت (ع) و تشیع نشان می‌دهد که همیشه اینها پاسدار هویت ایران و اسلام بودند.
منتظر القائم گفت: ما قرینه‌های دیگری هم از تاریخ طبری و تاریخ بلعمی که ترجمه تاریخ طبری است دراین‌باره داریم که با توجه به این قرینه‌ها و زمینه قرینه قبلی ما شاهد این بودیم که اینها نسبت به سب و لعن امیرالمؤمنین (ع) مقاومت می‌کنند این موارد مجموعاً نشان می‌دهد که این گزارش، گزارش درستی است و به هرحال ازنظر عقلی و تحقیقات تاریخی این سند معتبر است.
سیستانی‌ها همواره دلداده اهل بیت (ع) بوده‌اند
حجت الاسلام دکتر محمد رضا جباری، دانشیار تاریخ اسلام مؤسسه امام خمینی (ره) قم در گفت و گو با
خبرنگار مهر، اظهار داشت: در ابتدا باید عرض کنم اینکه روزی را برای گرامی داشت قیام مردم سیستان در دفاع از اهل بیت (ع) به خونخواهی از شهدای کربلا قرار بدهیم کاری بجا و شایسته است.
وی افزود: منطقه سیستان بر اساس شواهد متعدد تاریخی دارای مردمانی بوده که از بدو ورود اسلام به این سرزمین گرایش نسبی به اهل بیت (ع) را اثبات کرده‌اند و حرکت در مسیر طبع و فطرت سلیم انسانی را نشان داده‌اند و شواهد متعدد تاریخی در این زمینه وجود دارد.
وی ادامه داد: مردم سیستان در مقابل سب و لعن امیرالمؤمنین (ع) مخالفت می‌کنند و در مقابل این درخواست معاویه مقاومت می‌کنند و گزارش‌های صحیحی در این زمینه داریم که از اسرار و اجبار والی‌های معاویه و مقاومت مردم سیستان حتی به قیمت‌های کلان انجامید یعنی گاهی ناچار بودن جریمه‌های مالی زیادی بپردازند برای اینکه زیر بار این تحمیل نروند.
این استاد تاریخ اسلام تصریح کرد: این پیشینه بیست سال قبل از حادثه‌ی کربلا که در خصوص عملکرد مردم سیستان گزارش شده می‌تواند یک دست مایه برای تحقق آنچه که درباره قیام مردم سیستان بعد از حادثه کربلا نقل شده است باشد لذا گزارش کتاب «تاریخ سیستان» را در ارتباط با واکنش اعتراض آمیز مردم سیستان به شهادت اباعبدالله الحسین (ع) و یارانش را برای ما مقبول کند.
ما در نقل‌های تاریخی به صرف نقل و منبع و سند اکتفا نمی‌کنیم بلکه به سراغ مؤیدات و قرائن و شواهد هم می‌رویم و در اینجا چنین قرینه وجود دارد که این موضوع را باور پذیر می‌کند
وی با اشاره به اینکه مؤید این نقل مؤلف کتاب «تاریخ سیستان» است، گفت: ما در نقل‌های تاریخی به صرف نقل و منبع و سند اکتفا نمی‌کنیم بلکه به سراغ مؤیدات و قرائن و شواهد هم می‌رویم و در اینجا چنین قرینه وجود دارد که این موضوع را باور پذیر می‌کند.
حجت الاسلام جباری افزود: طبق کتاب تاریخ سیستان مدتی پس از حادثه کربلا زمانی که خبر به مردمان این منطقه می‌رسد حرکت معترضانه‌ای در این منطقه انجام می‌شود که این طبیعی است چرا که در مدینه هم تقریباً دو سال بعد از حادثه کربلا آن شورش واقعهٔ «حربه» رخ داد و در خود کوفه «عبدالله ابن حفیف ازدی» بلافاصله بعد از اینکه اسرا کربلا را آوردن حرکت اعتراضی انجام داد و طبیعی است در کسانی که طب سلیم و فطرت سلیم داشتند.
البته گفتنی است که به جز این دو استاد تاریخ اسلام پیش از این نیز مورخین و صاحب نظران معاصر دیگری نیز به موضوع قیام مردم سیستان اشاره و آن را تائید کرده‌اند که مرحوم حجت‌الاسلام علی دوانی نویسنده کتاب «افتخارات مردان مرد سیستان در دفاع از امیرالمومنین (ع)» از جمله آن هاست همچنین می‌توان به کتاب «تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهدا» که به کوشش گروهی از تاریخ‌پژوهان زیر نظر حجت‌الاسلام مهدی پیشوایی اشاره کرد.
همچنین دکتر محمدحسین رجبی داونی مورخ و تاریخ دان، آیت الله محمد هادی یوسفی غروی از علمای حوزه علمیه قم و مسئول مرکز حوزوی پژوهش‌های تاریخ اسلام، دکتر ایرج افشار سیستانی پیشکسوت ایرانشناسی، دکتر محمدعلی چلونگر استاد تمام تاریخ اسلام دانشگاه اصفهان، حجت الاسلام مهدی پیشوایی مورخ و مدیرگروه تاریخ مؤسسه امام خمینی، دکتر عباس احمدوند دانشیار تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی دانشگاه شهید بهشتی و دکتر سید مسعود شاهمرادی استادیار تاریخ اسلام و پژوهشگر تاریخ تشیع دانشگاه علوم پزشکی زنجان، آیت الله نجم الدین طبسی از علمای حوزه علمیه قم، دکتر فاطمه جان احمدی استاد تمام تاریخ اسلام دانشگاه تربیت مدرس و سردبیر مجله علمی پژوهشی پژوهش‌های تاریخی ایران و اسلام، دکتر پروین ترکمنی آزاد استاد تمام تاریخ اسلام پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تهران، حجت الاسلام مهدی طائب استاد حوزه علمیه قم و تحلیل گرتاریخ اسلام، حجت‌الاسلام مسعود عالی استاد درس خارج حوزه علمیه قم، دکتر سید حسین فلاح زاده دانشیار گروه تاریخ دانشگاه باقرالعلوم، دکتر اصغر قائدان دانشیار تاریخ اسلام دانشگاه تهران، دکتر هادی وکیلی دانشیار تاریخ معاصر ایران دانشگاه فردوسی، دکتر علی ناظمیان فرد دانشیار تاریخ اسلام و تشیع دانشگاه فردوسی مشهد، دکتر مهران اسماعیلی، استادیار تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی دانشگاه شهید بهشتی، حجت‌الاسلام دکتر غلامحسن محرمی استادیار تاریخ اسلام دانشگاه قم، حجت‌الاسلام دکتر محمدرضا احمدی‌ندوشن استادیار دانشگاه کاشان، حجت‌الاسلام دکتر علی امین رستمی، هیأت علمی گروه تاریخ مؤسسه امام خمینی، حجت‌الاسلام دکتر رضا رمضان‌نرگسی، استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، حجت‌الاسلام دکتر محسن رنجبر، هیأت علمی گروه تاریخ مؤسسه امام خمینی، حجت‌الاسلام دکتر جواد سلیمانی امیری، هیأت علمی گروه تاریخ مؤسسه امام خمینی، دکتر اصغر فروغی‌ابری دانشیار تاریخ، دانشگاه اصفهان، حجت‌الاسلام دکتر حامد منتظری مقدم هیأت علمی گروه تاریخ مؤسسه امام خمینی، حجت الاسلام دکتر عبدالرضا عرب ابوزیدآبادی، استاد حوزه علمیه قم و پژوهشگر تاریخ اسلام و اهل بیت (ع) و حجت‌الاسلام دکتر علی احمد ناصح استاد تمام گروه قرآن و حدیث دانشگاه قم از جمله دیگر اساتید دانشگاهی و حوزوی هستند که این موضوع را تأیید کرده‌اند.
