به گزارش
چهاربهاران؛ وزارت نفت می‌گوید" پایانه‌های نفتی بندر جاسک با ظرفیت صادرات 2 میلیون بشکه در روز تا پایان سال آینده بهبهرهبرداری می‌رسد" تکمیل بخشی از توسعه فاز اول سواحل مکران که با توسعه و تجهیز بندر شهید بهشتی چابهار شروع شد و قرار است با تکمیل پایانه نفتی بندر جاسک در کنارگذر سواحل مکران کامل شود؛ سواحلی که هر تحلیل‌گر و اقتصاددانی گواهی می‌دهد آینده اقتصاد ایران را رقم می‌زند.
سواحل مکران یا همان سواحل اقیانوسی ایران از بندر جاسک کنارگذر تنگه هرمز آغاز می‌شود و تا گواتر نقطه صفر مرزی شرق چابهار بیش‌از 400 کیلومتر کشیده می‌شود، سواحلی که حالا مقصد نقل و انتقالات ایران شده تا از همسایگان عقب نماند.
اما چرا سواحل مکران، سواحل اقیانوسی ایران با اهمیت‌شده است؟ در یک دهه اخیر با اتفاقاتی که از جنگ نفتکش‌ها شروع شد و با آمدن کشتی‌های غول‌پیکیر و تحول در قیمت‌های تمام‌شده و هزینه‌های حمل و نقل تکمیل شد کشورهای منطقه به این نتیجه رسیدند که خلیج‌فارس دیگر عمرش را کرده و محدود، آسیب‌پذیر و گران شده است بنابراین عزم‌ها بر اسباب‌کشی از خلیج‌فارس جزم شد.
گوادر پاکستان، چابهار ایران و صحار عمان سه‌بندر اقیانوسی کنار گذر عمان قرار است گوی سبقت را از هم بروبایند و آینده اقتصاد و تجارت منطقه را رقم بزنند، بندر صحار عمان 14 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی جذب کرده و می‌خواهد جایگزین ابربنادری همچون جبل‌علی امارت در دریای عمان باشد.
گوادر یک ابرهاب می‌شود
گوادر پاکستان اما خیلی بیشتر از این‌ها رویا در سر دارد و می‌خواهد یک‌‌تنه بار دیگر بنادر خلیج را به‌دوش بکشد. گوادر در یک بازه زمانی 15 ساله قرار است حجم‌عظیمی از سرمایه‌گذاری چینی‌ها در قالب پروژه "سی‌پک" را با ساخت، تجهیز و توسعه شبکه‌ای از زیرساخت‌های حمل و نقل و نفت و گاز و پتروشیمی جذب کند و به یک ابر هاب تجاری و ترانزیتی تبدیل شود.
چین گفته برای گوادر خواب‌ها دیده و می‌خواهد تا سال 2050 میلیادی گوادر ظرفیت تخلیه و بارگیری400 میلیون تن کالا، 50 ابرکشتی همزمان را داشته باشد،چیزی بیش‌از 5 برابر ظرفیت فعلی همه بنادر تجاری ایران در شمال و جنوب.
اداره بندر گوادر در بیانیه‌اش که برروی وب‌سایتش قرار گرفته می‌گوید: بندر دریایی عمیق گوادر دومین بنای یادبود روابط دوستی پاکستان و چین پس از بزرگراه قره قروم می‌باشد که پاکستان و چین را به هم مرتبط ساخته است. علاوه بر بندر گوادر، کریدور اقتصادی چین و پاکستان (CPEC) شامل زیرساخت‌های حمل و نقل، خطوط لوله نفت، نیروگاه‌ها و مناطق صنعتی با هزینه سرمایه حدود ۶۰ میلیارد دلار می‌شود. پالایشگاه نفت ۲ میلیارد دلاری در نزدیکی گوادر قرار دارد. این بندر توسط شرکت هلدینگ بنادر خارجی چین (COPHC) توسعه یافته است که توسط دولت پاکستان به مدت ۴۰ سال در آوریل ۲۰۱۷ اجاره داده شده است. گسترش نهایی این بندر و سیستم‌های جانبی آن توسط چینی‌ها انجام خواهد شد.
چابهار حریف قدری دارد
سایه تحریم و بی‌کفایتی مسولین سواحل اقیانوسی ایران به مرکزیت چابهار را اما از دور رقابت خارج کرده است، یک کارشناس اقتصاد دریامحور می‌گوید: عمده‌ترین رقیب چابهار و طرح توسعه سواحل مکران، گوادر است، چون گوادر همه‌راستا با چابهار در فلات قاره واقع شده و بهترین و به‌صرفه‌ترین مسیر برای دسترسی به آسیای میانه است که چین و هند در گوادر و چابهار برسرش رقابت دارند.
محمدعلی رحیمی‌نژاد می‌گوید: علاوه‌بر محدویت‌های فراگیر خلیج‌فارس که اهمیت بنادر اقیانوسی را نمایان کرده، دسترسی به آسیای میانه دیگر اهمیت بنادر اقیانوسی است. چین و هند یکی‌از راه گوادر و دیگری از راه چابهار می‌خواهند به آسیای میانه دسترسی پیدا کنند تا علاوه‌بر تصاحب بازارهای دست‌نخورده آسیای میانه منابع معدنی و انرژی پایدار آینده خود را تضمین کنند.
این کارشناس ادامه می‌دهد: برآوردهای جهانی می‌گوید آسیای میانه در متعادل‌ترین تخمين پنج درصد كل ذخاير جهاني نفت و چهار درصد کل ذخایر جهانی گاز را داراست؛ دسترسی به آن‌ها برای چین و هندی که پرجمعیت‌ترین کشورهای جهان با تقاضاهایی روزافزون در انرژی‌اند اهمیت فراوان دارد.
رحیمی‌نژاد تصریح می‌کند: سواحل مکران و چابهار اما در مقایسه با گوادر در سایه تحریم توفیق چندانی در جذب سرمایه‌گذاری نداشته و بیشتر با اعتبارات دولتی حدودا 1 میلیارد تومان تاکنون توسعه و تجهیز شده است، این درحالی است که چین همین حالا 14 میلیارد تومان، یعنی چهارده برابر چابهار در گوادر حجم سرمایه‌گذاری دارد و درحال افزایش آن تا 60 میلیارد دلار است؛ هند در سایه تهدید و تحریم هنوز نتوانسته حجم یک میلیارد دلاری سرمایه‌گذاری خود که در توافقنامه ترانزیتی ایران، هند و افغانستان متعهد به اجرای آن است را در چابهار وارد میدان کند.
امنیت نقطه ضعف گوادر
گوادر اما هرچند در توسعه از چابهار جلو است در امنیت عقب است، ارتش آزادی بخش بلوچستان (BLA) که یک گروه جدایی طلب بلوچ ایالت بلوچستان پاکستان است می‌گوید به‌هیچ عنوان نمی‌گذارد به قولش استثمار چین در پروزه " سی پک" در گوادر اجرا شود، این ارتش تاکنون بارها به مواضع و منافع چین در گوادر و پاکستان حمله کرده است؛ این ارتش می سال 2017 با پذیرش مسئولیت حمله به کارگران ساختمانی در نزدیکی گوادر در بیانیه‌ای گفت:«این طرح و برنامه توطئه آمیز [CPEC] تحت هیچ شرایطی برای مردم بلوچ قابل قبول نیست.
همچین آذرماه گذشته این ارتش با حمله به کنسول‌گری چین در کراچی دو پلیس محافظ کنسول‌گری را کشت. با وجود آنکه پاکستان 15000 نیرو برای تامین امنیت پروزه سی پک گذاشته اما نبود و کمبود قدرت دولت مرکزی پاکستان در ایالت بلوچستان پاکستان موجب شده گروه‌های شورشی همچون ارتش آزادی بخش بلوچستان خواب و خوراک را از چینی‌ها بگیرند.
با همه این تفاسیر اما برخی کارشناس معتقدند گوادر مکمل چابهار است نه رقیب آن، حسین شهدادی کارشناس بندری می‌گوید: در مباحث تخصصی بندری همچون ترانزیت و ترانشیب گوادر و چابهار با توجه به نزدیکی‌شان می‌توانند مکمل هم باشند و گوادر خیلی می‌تواند به چابهار کمک کند.
این کارشناس ادامه می‌دهد: گوادر می‌تواند به خروج بار و صاحب‌کالا از خلیج‌فارس و آمدنش به عمان و بنادر اقیانوسی کمک کند و با این کار برندینگ و مارکتینک بار در بنادر اقیانوسی ایجاد می‌شود که چابهار می‌تواند از آن سود ببرد، فعلا همچنان صاحبان کالا ترجیحشان هرچندغیرصرفه از نظر اقتصادی و ناامن از نظر امنیتی به‌صورت سنتی همان بنادر خلیح‌فارس است که با توسعه و تجهیز گوادر بارها و صاحبانشان به بنادر اقیانوسی هدایت می‌شوند.
وی درعین حال خاطرنشان می‌کند: باوجود مکمل بودن چابهار و گوادر اما چابهار و سواحل مکران باید با تکمیل به‌موقع زیرساخت‌های پس‌کرانه‌ای ریلی و جاده به گوادر برسند چراکه بدون شک با جذب بار و برندینگ و مارکتینگ و در عین‌حال چسبندگی کالا در گوادر امکان رقابتی شدن چابهار از دست می‌رود.
سیدامیرحسین عظیمی
