چهاربهاران - جنگ سوریه؛ تلاش برای موازنه قوا

در واقع گرایی نظم از طریق آنارشی ایجاد و قدرت های بزرگ از طریق سیستم موازنه قدرت وظیفه حفظ صلح و نظم جهانی را برعهده دارند؛ موازنه قدرت سازوکار مهمی بود که رئالیست ها در طول تاریخ آن را عامل حفظ آزادی می دانستند.

به گزارش چهاربهاران، تعریف رایج از موازنه قدرت؛ تشکیل ائتلافی رسمی که به دنبال حفط استقلال خود از طریق مهار قدرت طرف مخالف است؛ سازوکار موازنه قدرت در پی آن است تا هیچ کشوری شرایط تسلط بر سایرین را نداشته باشد(جان بیلتس، استیو اسمیت، جهانی شدن سیاست، ص:326)
ویژگی بارز موازنه قوا آنارشیک بودن واصل اساسی آن مبتنی بر خودیاری است. مورگنتا نظام مبتنی بر موازنه قوا را بازار آزاد کسب منافع دانسته و مدعی می شود این نظام به طور خودکار نظم بین الملل را حفظ می کند. اصل مهم و نهفته در نظریه موازنه قدرت فرض این است که هستی روابط بین الملل ناشی از منافع ملی است که از طریق قدرت کسب می شود.
بازیگران اصلی حضور در سوریه آمریکا، روسیه، ترکیه، ایران و عربستان هستند که هر کدام برای خود نقش و سهمی تعریف کرده‌اند. پس از پررنگ شدن نقش ایران و روسیه در ایجاد ثبات سوریه و شکست های اخیر تروریست ها، موازنه قدرت در سوریه تغییر کرد. بطوریکه ایجاد ثبات یا در دست گرفتن مناطق اصلی سوریه توسط دولت سوریه، امری محتمل به نظر می‌رسید.
رئالیسم تهاجمی دارای ویژگی تمامیت خواهی در رسیدن به اهداف است اما رئالیسم تدافعی تنها به دنبال سهم خواهی و حفظ وضع موجود است. حضور آمریکا به دلیل جلوگیری از خطرات برای متحد اصلی خود یعنی اسرائیل مبتنی بر «رئالیسم تهاجمی» بوده و تا رسیدن به همه اهداف با هر ابزاری ادامه می‌دهد. حضور ایران به علت محوریت مقاومت و داعیه دار مبارزه با اسرائیل جهت ایجاد سوریه یکپارچه نیز مبتنی بر «رئالیسم تهاجمی» مطرح می‌گردد. اگر تلاشهای اردوغان را جهت دستیابی به احیای امپراطوری عثمانی و «پان ترکیسم» بپذیریم، حضور این کشور نیز مبتنی بر رئالیسم تهاجمی مطرح می‌شود که مصداق آن نیز اشغال قسمت کردنشین سوریه بود.
اما حضور عربستان و روسیه مبتنی بر رئالیسم تدافعی بوده که تنها خواهان همان سهم و نفوذ قبلی خود در این کشور هستند؛ این هدف برای روسیه بیشتر حول تجارت دریایی تعریف می‎شود.
در همه این اتفاقات نباید تلاش آمریکا را جهت باقی ماندن هژمون(قدرت مسلط) در سطح جهانی فراموش کرد. آمریکا پس از جنگ سرد با چالش هویتی مبتنی بر نبود رقیب در عرصه جهانی مواجه بود که پس از 11 سپتامبر جهان اسلام را با عنوان تروریست، برای باقی ماندن به عنوان قدرت اصلی در عرصه جهانی، معرفی کرد. هم اکنون جنگ 3 عضو دائم شورای امنیت برای سهم خواهی بیشتر و دفاع از اسرائیل شروع گردیده است. جنگی که ممکن است با ایجاد موازنه مقطعی و طی توافقاتی موقتا مهار شود اما حضور کشورهای ایران و آمریکا که نقش خود را براساس رئالیسم تهاجمی تعریف کرده اند، همچنان تداوم دارد.
چنانچه جنگ در این منطقه نیز به نفع گروهی خاص –چه خط مقاومت و نیروهای بشار اسد و چه ائتلاف آمریکا و قدرت یافتن تروریست ها- تمام شود؛ خود این امر نیز در مرحله بعد درگیری‌های دیگر را در پیش خواهد داشت. اگر برنده آمریکا و متحدان آن باشند، جنگ بعد و ناآرامی های بعد را در عراق و یا افغانستان(به علت حضور داعش)، شاهد خواهیم بود. در صورت پیروزی محور مقاومت نیز شاهد فشار روز افزون بر اسرائیل و عربستان خواهیم بود. مانع اصلی ثبات در سوریه به اعتقاد نگارنده، حضور قدرتهای بزرگ منطقه ای و جهانی در این کشور است که مانع تحقق خواسته های مردم سوریه برای آینده کشور خود شده است.

کارشناس ارشد مسائل بین الملل- محمدعلی رحیمی نژاد

انتهای پیام/