به گزارش
چهاربهاران، قرآن مجید در چندین مورد خاکی بودن و آسمانی بودن انسان را طرح کرده است. از آن جمله است آیات ۱۲ تا ۱۴ سوره مبارک مؤمنون. تلفیق و ترکیب از دو جنبه طبیعی و فراطبیعی خصیصه ای مشترک در میان همه انسانهاست؛ یعنی انسانها نه روح صرف اند، همچون فرشته ها، و نه جسم محض اند، مانند حیوانات و گیاهان؛ بلکه مجمعی از طبیعت و فراطبیعت و نمود عاملی از مُلک و ملکوت در وجود انسان جلوه گر است.
و از اینکه خداوند که خالق همه چیز است، «اللهُ خالِقُ کُلِّ شَیءٍ» ۱، در آفرینش هیچ موجودی به خود تبارک نگفت و فقط در خصوص انسان فرمود: «فَتَبارَکَ اللهُ اَحسَنُ الخالِقینَ» ۲ معلوم می شود که انسان اَحسَنُ المَخلوقین است، چون خدای او اَحسنُ الخالِقین است؛ و این اَحسن بودن انسان نه در خلق مراحلی جسمی اوست؛ زیرا در همه آن مراحل حیوانات دیگر با انسان مشترک اند، در حالی که خداوند درباره خلقت آنها چنین نفرموده است؛ و نه به سبب روحی است که خداوند به انسان داده، زیرا در فرشتگان هم آن روح وجود دارد، در حالی که به آنها احسن نفرموده است؛ و اگر انسان گفته احسن به دلیل جامعیتی است که در انسان است و او را احسن المخلوقین کرده است. انسان هم کمالات نبات و حیوان را دارد و هم دارای کمالات فرشتگان است. از این رو احسن المخلوقین است و خدایی که خالق احسن المخلوقین است خود احسن الخالقین است.
مولوی با اشاره به یک حدیث درباره این جامعیت انسان چنین گفته است:
در حدیث آمد که یزدان مجید
خلق عالم را سه گونه آفرید
یک گره را جمله عقل و علم و جود
آن فرشته است او نداند جز سجود
نیست اندر عنصرش حرص و هوا
نور مطلق زنده از عشق خدا
یک گروه دیگر از دانش تهی
همچو حیوان از علف در فربهی
او نبیند جز که اصطبل و علف
از شقاوت غافل است و از شرف
زین سوم هست آدمیزاد و بشر
نیم او زافراشته و نیمش ز خر
نیم خر خود مایل سفلی بود
نیم دیگر مایل عقلی بود
آن دو قوم آسوده از جنگ و حراب
وین بشر با دو مخالف در عذاب
پی نوشت:
۱. رعد، ۱۶.
۲. مؤمنون، ۱۴.
۳. آیه های زندگی نگین هستی، ص 91
